Athāṣṭādaśo'dhyāyaḥ | Mokṣasaṃnyāsayogaḥ

 

अथाष्टादशोऽध्यायः

athāṣṭādaśo'dhyāyaḥ

मोक्षसंन्यासयोगः

mokṣasaṃnyāsayogaḥ

 

अर्जुन उवाच।

संन्यासस्य महाबाहो तत्त्वमिच्छामि वेदितुम्।

त्यागस्य च हृषीकेश पृथक्केशिनिषूदन॥१८.१॥

arjuna uvāca |

saṃnyāsasya mahābāho tattvamicchāmi veditum |

tyāgasya ca hṛṣīkeśa pṛthakkeśiniṣūdana ||18.1||

 

श्रीभगवानुवाच।

काम्यानां कर्मणां न्यासं संन्यासं कवयो विदुः।

सर्वकर्मफलत्यागं प्राहुस्त्यागं विचक्षणाः॥१८.२॥

śrībhagavānuvāca |

kāmyānāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ saṃnyāsaṃ kavayo viduḥ |

sarvakarmaphalatyāgaṃ prāhustyāgaṃ vicakṣaṇāḥ ||18.2||

 

त्याज्यं दोषवदित्येके कर्म प्राहुर्मनीषिणः।

यज्ञदानतपःकर्म न त्याज्यमिति चापरे॥१८.३॥

tyājyaṃ doṣavadityeke karma prāhurmanīṣiṇaḥ |

yajñadānatapaḥkarma na tyājyamiti cāpare ||18.3||

 

निश्चयं शृणु मे तत्र त्यागे भरतसत्तम।

त्यागो हि पुरुषव्याघ्र त्रिविधः संप्रकीर्तितः॥१८.४॥

niścayaṃ śṛṇu me tatra tyāge bharatasattama |

tyāgo hi puruṣavyāghra trividhaḥ saṃprakīrtitaḥ ||18.4||

 

यज्ञदानतपःकर्म न त्याज्यं कार्यमेव तत्।

यज्ञो दानं तपश्चैव पावनानि मनीषिणाम्॥१८.५॥

yajñadānatapaḥkarma na tyājyaṃ kāryameva tat |

yajño dānaṃ tapaścaiva pāvanāni manīṣiṇām ||18.5||

 

एतान्यपि तु कर्माणि सङ्गं त्यक्त्वा फलानि च।

कर्तव्यानीति मे पार्थ निश्चितं मतमुत्तमम्॥१८.६॥

etānyapi tu karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā phalāni ca |

kartavyānīti me pārtha niścitaṃ matamuttamam ||18.6||

 

नियतस्य तु संन्यासः कर्मणो नोपपद्यते।

मोहात्तस्य परित्यागस्तामसः परिकीर्तितः॥१८.७॥

niyatasya tu saṃnyāsaḥ karmaṇo nopapadyate |

mohāttasya parityāgastāmasaḥ parikīrtitaḥ ||18.7||

 

दुःखमित्येव यत्कर्म कायक्लेशभयात्त्यजेत्।

स कृत्वा राजसं त्यागं नैव त्यागफलं लभेत्॥१८.८॥

duḥkhamityeva yatkarma kāyakleśabhayāttyajet |

sa kṛtvā rājasaṃ tyāgaṃ naiva tyāgaphalaṃ labhet ||18.8||

 

कार्यमित्येव यत्कर्म नियतं क्रियतेऽर्जुन।

सङ्गं त्यक्त्वा फलं चैव स त्यागः सात्त्विको मतः॥१८.९॥

kāryamityeva yatkarma niyataṃ kriyate'rjuna |

saṅgaṃ tyaktvā phalaṃ caiva sa tyāgaḥ sāttviko mataḥ ||18.9||

 

न द्वेष्ट्यकुशलं कर्म कुशले नानुषज्जते।

त्यागी सत्त्वसमाविष्टो मेधावी छिन्नसंशयः॥१८.१०॥

na dveṣṭyakuśalaṃ karma kuśale nānuṣajjate |

tyāgī sattvasamāviṣṭo medhāvī chinnasaṃśayaḥ ||18.10||

 

न हि देहभृता शक्यं त्यक्तुं कर्माण्यशेषतः।

यस्तु कर्मफलत्यागी स त्यागीत्यभिधीयते॥१८.११॥

na hi dehabhṛtā śakyaṃ tyaktuṃ karmāṇyaśeṣataḥ |

yastu karmaphalatyāgī sa tyāgītyabhidhīyate ||18.11||

 

अनिष्टमिष्टं मिश्रं च त्रिविधं कर्मणः फलम्।

भवत्यत्यागिनां प्रेत्य न तु संन्यासिनां क्वचित्॥१८.१२॥

aniṣṭamiṣṭaṃ miśraṃ ca trividhaṃ karmaṇaḥ phalam |

bhavatyatyāgināṃ pretya na tu saṃnyāsināṃ kvacit ||18.12||

 

पञ्चैतानि महाबाहो कारणानि निबोध मे।

सांख्ये कृतान्ते प्रोक्तानि सिद्धये सर्वकर्मणाम्॥१८.१३॥

pañcaitāni mahābāho kāraṇāni nibodha me |

sāṃkhye kṛtānte proktāni siddhaye sarvakarmaṇām ||18.13||

 

अधिष्ठानं तथा कर्ता करणं च पृथग्विधम्।

विविधाश्च पृथक्चेष्टा दैवं चैवात्र पञ्चमम्॥१८.१४॥

adhiṣṭhānaṃ tathā kartā karaṇaṃ ca pṛthagvidham |

vividhāśca pṛthakceṣṭā daivaṃ caivātra pañcamam ||18.14||

 

शरीरवाङ्मनोभिर्यत्कर्म प्रारभते नरः।

न्याय्यं वा विपरीतं वा पञ्चैते तस्य हेतवः॥१८.१५॥

śarīravāṅmanobhiryatkarma prārabhate naraḥ |

nyāyyaṃ vā viparītaṃ vā pañcaite tasya hetavaḥ ||18.15||

 

तत्रैवं सति कर्तारमात्मानं केवलं तु यः।

पश्यत्यकृतबुद्धित्वान्न स पश्यति दुर्मतिः॥१८.१६॥

tatraivaṃ sati kartāramātmānaṃ kevalaṃ tu yaḥ |

paśyatyakṛtabuddhitvānna sa paśyati durmatiḥ ||18.16||

 

यस्य नाहंकृतो भावो बुद्धिर्यस्य न लिप्यते।

हत्वापि स इमाल्ँलोकान्न हन्ति न निबध्यते॥१८.१७॥

yasya nāhaṃkṛto bhāvo buddhiryasya na lipyate |

hatvāpi sa imāl̐lokānna hanti na nibadhyate ||18.17||

 

ज्ञानं ज्ञेयं परिज्ञाता त्रिविधा कर्मचोदना।

करणं कर्म कर्तेति त्रिविधः कर्मसंग्रहः॥१८.१८॥

jñānaṃ jñeyaṃ parijñātā trividhā karmacodanā |

karaṇaṃ karma karteti trividhaḥ karmasaṃgrahaḥ ||18.18||

 

ज्ञानं कर्म च कर्ता च त्रिधैव गुणभेदतः।

प्रोच्यते गुणसंख्याने यथावच्छृणु तान्यपि॥१८.१९॥

jñānaṃ karma ca kartā ca tridhaiva guṇabhedataḥ |

procyate guṇasaṃkhyāne yathāvacchṛṇu tānyapi ||18.19||

 

सर्वभूतेषु येनैकं भावमव्ययमीक्षते।

अविभक्तं विभक्तेषु तज्ज्ञानं विद्धि सात्त्विकम्॥१८.२०॥

sarvabhūteṣu yenaikaṃ bhāvamavyayamīkṣate |

avibhaktaṃ vibhakteṣu tajjñānaṃ viddhi sāttvikam ||18.20||

 

पृथक्त्वेन तु यज्ज्ञानं नानाभावान्पृथग्विधान्।

वेत्ति सर्वेषु भूतेषु तज्ज्ञानं विद्धि राजसम्॥१८.२१॥

pṛthaktvena tu yajjñānaṃ nānābhāvānpṛthagvidhān |

vetti sarveṣu bhūteṣu tajjñānaṃ viddhi rājasam ||18.21||

 

यत्तु कृत्स्नवदेकस्मिन्कार्ये सक्तमहैतुकम्।

अतत्त्वार्थवदल्पं च तत्तामसमुदाहृतम्॥१८.२२॥

yattu kṛtsnavadekasminkārye saktamahaitukam |

atattvārthavadalpaṃ ca tattāmasamudāhṛtam ||18.22||

 

नियतं सङ्गरहितमरागद्वेषतः कृतम्।

अफलप्रेप्सुना कर्म यत्तत्सात्त्विकमुच्यते॥१८.२३॥

niyataṃ saṅgarahitamarāgadveṣataḥ kṛtam |

aphalaprepsunā karma yattatsāttvikamucyate ||18.23||

 

यत्तु कामेप्सुना कर्म साहंकारेण वा पुनः।

क्रियते बहुलायासं तद्राजसमुदाहृतम्॥१८.२४॥

yattu kāmepsunā karma sāhaṃkāreṇa vā punaḥ |

kriyate bahulāyāsaṃ tadrājasamudāhṛtam ||18.24||

 

अनुबन्धं क्षयं हिंसामनपेक्ष्य च पौरुषम्।

मोहादारभ्यते कर्म यत्तत्तामसमुच्यते॥१८.२५॥

anubandhaṃ kṣayaṃ hiṃsāmanapekṣya ca pauruṣam |

mohādārabhyate karma yattattāmasamucyate ||18.25||

 

मुक्तसङ्गोऽनहंवादी धृत्युत्साहसमन्वितः।

सिद्ध्यसिद्ध्योर्निर्विकारः कर्ता सात्त्विक उच्यते॥१८.२६॥

muktasaṅgo'nahaṃvādī dhṛtyutsāhasamanvitaḥ |

siddhyasiddhyornirvikāraḥ kartā sāttvika ucyate ||18.26||

 

रागी कर्मफलप्रेप्सुर्लुब्धो हिंसात्मकोऽशुचिः।

हर्षशोकान्वितः कर्ता राजसः परिकीर्तितः॥१८.२७॥

rāgī karmaphalaprepsurlubdho hiṃsātmako'śuciḥ |

harṣaśokānvitaḥ kartā rājasaḥ parikīrtitaḥ ||18.27||

 

अयुक्तः प्राकृतः स्तब्धः शठो नैकृतिकोऽलसः।

विषादी दीर्घसूत्री च कर्ता तामस उच्यते॥१८.२८॥

ayuktaḥ prākṛtaḥ stabdhaḥ śaṭho naikṛtiko'lasaḥ |

viṣādī dīrghasūtrī ca kartā tāmasa ucyate ||18.28||

 

बुद्धेर्भेदं धृतेश्चैव गुणतस्त्रिविधं शृणु।

प्रोच्यमानमशेषेण पृथक्त्वेन धनंजय॥१८.२९॥

buddherbhedaṃ dhṛteścaiva guṇatastrividhaṃ śṛṇu |

procyamānamaśeṣeṇa pṛthaktvena dhanaṃjaya ||18.29||

 

प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च कार्याकार्ये भयाभये।

बन्धं मोक्षं च या वेत्ति बुद्धिः सा पार्थ सात्त्विकी॥१८.३०॥

pravṛttiṃ ca nivṛttiṃ ca kāryākārye bhayābhaye |

bandhaṃ mokṣaṃ ca yā vetti buddhiḥ sā pārtha sāttvikī ||18.30||

 

यया धर्ममधर्मं च कार्यं चाकार्यमेव च।

अयथावत्प्रजानाति बुद्धिः सा पार्थ राजसी॥१८.३१॥

yayā dharmamadharmaṃ ca kāryaṃ cākāryameva ca |

ayathāvatprajānāti buddhiḥ sā pārtha rājasī ||18.31||

 

अधर्मं धर्ममिति या मन्यते तमसावृता।

सर्वार्थान्विपरीतांश्च बुद्धिः सा पार्थ तामसी॥१८.३२॥

adharmaṃ dharmamiti yā manyate tamasāvṛtā |

sarvārthānviparītāṃśca buddhiḥ sā pārtha tāmasī ||18.32||

 

धृत्या यया धारयते मनःप्राणेन्द्रियक्रियाः।

योगेनाव्यभिचारिण्या धृतिः सा पार्थ सात्त्विकी॥१८.३३॥

dhṛtyā yayā dhārayate manaḥprāṇendriyakriyāḥ |

yogenāvyabhicāriṇyā dhṛtiḥ sā pārtha sāttvikī ||18.33||

 

यया तु धर्मकामार्थान्धृत्या धारयतेऽर्जुन।

प्रसङ्गेन फलाकाङ्क्षी धृतिः सा पार्थ राजसी॥१८.३४॥

yayā tu dharmakāmārthāndhṛtyā dhārayate'rjuna |

prasaṅgena phalākāṅkṣī dhṛtiḥ sā pārtha rājasī ||18.34||

 

यया स्वप्नं भयं शोकं विषादं मदमेव च।

न विमुञ्चति दुर्मेधा धृतिः सा पार्थ तामसी॥१८.३५॥

yayā svapnaṃ bhayaṃ śokaṃ viṣādaṃ madameva ca |

na vimuñcati durmedhā dhṛtiḥ sā pārtha tāmasī ||18.35||

 

सुखं त्विदानीं त्रिविधं शृणु मे भरतर्षभ।

अभ्यासाद्रमते यत्र दुःखान्तं च निगच्छति॥१८.३६॥

sukhaṃ tvidānīṃ trividhaṃ śṛṇu me bharatarṣabha |

abhyāsādramate yatra duḥkhāntaṃ ca nigacchati ||18.36||

 

यत्तदग्रे विषमिव परिणामेऽमृतोपमम्।

तत्सुखं सात्त्विकं प्रोक्तमात्मबुद्धिप्रसादजम्॥१८.३७॥

yattadagre viṣamiva pariṇāme'mṛtopamam |

tatsukhaṃ sāttvikaṃ proktamātmabuddhiprasādajam ||18.37||

 

विषयेन्द्रियसंयोगाद्यत्तदग्रेऽमृतोपमम्।

परिणामे विषमिव तत्सुखं राजसं स्मृतम्॥१८.३८॥

viṣayendriyasaṃyogādyattadagre'mṛtopamam |

pariṇāme viṣamiva tatsukhaṃ rājasaṃ smṛtam ||18.38||

 

यदग्रे चानुबन्धे च सुखं मोहनमात्मनः।

निद्रालस्यप्रमादोत्थं तत्तामसमुदाहृतम्॥१८.३९॥

yadagre cānubandhe ca sukhaṃ mohanamātmanaḥ |

nidrālasyapramādotthaṃ tattāmasamudāhṛtam ||18.39||

 

न तदस्ति पृथिव्यां वा दिवि देवेषु वा पुनः।

सत्त्वं प्रकृतिजैर्मुक्तं यदेभिः स्यात्त्रिभिर्गुणैः॥१८.४०॥

na tadasti pṛthivyāṃ vā divi deveṣu vā punaḥ |

sattvaṃ prakṛtijairmuktaṃ yadebhiḥ syāttribhirguṇaiḥ ||18.40||

 

ब्राह्मणक्षत्रियविशां शूद्राणां च परंतप।

कर्माणि प्रविभक्तानि स्वभावप्रभवैर्गुणैः॥१८.४१॥

brāhmaṇakṣatriyaviśāṃ śūdrāṇāṃ ca paraṃtapa |

karmāṇi pravibhaktāni svabhāvaprabhavairguṇaiḥ ||18.41||

 

शमो दमस्तपः शौचं क्षान्तिरार्जवमेव च।

ज्ञानं विज्ञानमास्तिक्यं ब्रह्मकर्म स्वभावजम्॥१८.४२॥

śamo damastapaḥ śaucaṃ kṣāntirārjavameva ca |

jñānaṃ vijñānamāstikyaṃ brahmakarma svabhāvajam ||18.42||

 

शौर्यं तेजो धृतिर्दाक्ष्यं युद्धे चाप्यपलायनम्।

दानमीश्वरभावश्च क्षत्रं कर्म स्वभावजम्॥१८.४३॥

śauryaṃ tejo dhṛtirdākṣyaṃ yuddhe cāpyapalāyanam |

dānamīśvarabhāvaśca kṣatraṃ karma svabhāvajam ||18.43||

 

कृषिगौरक्ष्यवाणिज्यं वैश्यकर्म स्वभावजम्।

परिचर्यात्मकं कर्म शूद्रस्यापि स्वभावजम्॥१८.४४॥

kṛṣigaurakṣyavāṇijyaṃ vaiśyakarma svabhāvajam |

paricaryātmakaṃ karma śūdrasyāpi svabhāvajam ||18.44||

 

स्वे स्वे कर्मण्यभिरतः संसिद्धिं लभते नरः।

स्वकर्मनिरतः सिद्धिं यथा विन्दति तच्छृणु॥१८.४५॥

sve sve karmaṇyabhirataḥ saṃsiddhiṃ labhate naraḥ |

svakarmanirataḥ siddhiṃ yathā vindati tacchṛṇu ||18.45||

 

यतः प्रवृत्तिर्भूतानां येन सर्वमिदं ततम्।

स्वकर्मणा तमभ्यर्च्य सिद्धिं विन्दति मानवः॥१८.४६॥

yataḥ pravṛttirbhūtānāṃ yena sarvamidaṃ tatam |

svakarmaṇā tamabhyarcya siddhiṃ vindati mānavaḥ ||18.46||

 

श्रेयान्स्वधर्मो विगुणः परधर्मात्स्वनुष्ठितात्।

स्वभावनियतं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम्॥१८.४७॥

śreyānsvadharmo viguṇaḥ paradharmātsvanuṣṭhitāt |

svabhāvaniyataṃ karma kurvannāpnoti kilbiṣam ||18.47||

 

सहजं कर्म कौन्तेय सदोषमपि न त्यजेत्।

सर्वारम्भा हि दोषेण धूमेनाग्निरिवावृताः॥१८.४८॥

sahajaṃ karma kaunteya sadoṣamapi na tyajet |

sarvārambhā hi doṣeṇa dhūmenāgnirivāvṛtāḥ ||18.48||

 

असक्तबुद्धिः सर्वत्र जितात्मा विगतस्पृहः।

नैष्कर्म्यसिद्धिं परमां संन्यासेनाधिगच्छति॥१८.४९॥

asaktabuddhiḥ sarvatra jitātmā vigataspṛhaḥ |

naiṣkarmyasiddhiṃ paramāṃ saṃnyāsenādhigacchati ||18.49||

 

सिद्धिं प्राप्तो यथा ब्रह्म तथाप्नोति निबोध मे।

समासेनैव कौन्तेय निष्ठा ज्ञानस्य या परा॥१८.५०॥

siddhiṃ prāpto yathā brahma tathāpnoti nibodha me |

samāsenaiva kaunteya niṣṭhā jñānasya yā parā ||18.50||

 

बुद्ध्या विशुद्धया युक्तो धृत्यात्मानं नियम्य च।

शब्दादीन्विषयांस्त्यक्त्वा रागद्वेषौ व्युदस्य च॥१८.५१॥

buddhyā viśuddhayā yukto dhṛtyātmānaṃ niyamya ca |

śabdādīnviṣayāṃstyaktvā rāgadveṣau vyudasya ca ||18.51||

 

विविक्तसेवी लघ्वाशी यतवाक्कायमानसः।

ध्यानयोगपरो नित्यं वैराग्यं समुपाश्रितः॥१८.५२॥

viviktasevī laghvāśī yatavākkāyamānasaḥ |

dhyānayogaparo nityaṃ vairāgyaṃ samupāśritaḥ ||18.52||

 

अहंकारं बलं दर्पं कामं क्रोधं परिग्रहम्।

विमुच्य निर्ममः शान्तो ब्रह्मभूयाय कल्पते॥१८.५३॥

ahaṃkāraṃ balaṃ darpaṃ kāmaṃ krodhaṃ parigraham |

vimucya nirmamaḥ śānto brahmabhūyāya kalpate ||18.53||

 

ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काङ्क्षति।

समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते पराम्॥१८.५४॥

brahmabhūtaḥ prasannātmā na śocati na kāṅkṣati |

samaḥ sarveṣu bhūteṣu madbhaktiṃ labhate parām ||18.54||

 

भक्त्या मामभिजानाति यावान्यश्चास्मि तत्त्वतः।

ततो मां तत्त्वतो ज्ञात्वा विशते तदनन्तरम्॥१८.५५॥

bhaktyā māmabhijānāti yāvānyaścāsmi tattvataḥ |

tato māṃ tattvato jñātvā viśate tadanantaram ||18.55||

 

सर्वकर्माण्यपि सदा कुर्वाणो मद्व्यपाश्रयः।

मत्प्रसादादवाप्नोति शाश्वतं पदमव्ययम्॥१८.५६॥

sarvakarmāṇyapi sadā kurvāṇo madvyapāśrayaḥ |

matprasādādavāpnoti śāśvataṃ padamavyayam ||18.56||

 

चेतसा सर्वकर्माणि मयि संन्यस्य मत्परः।

बुद्धियोगमुपाश्रित्य मच्चित्तः सततं भव॥१८.५७॥

cetasā sarvakarmāṇi mayi saṃnyasya matparaḥ |

buddhiyogamupāśritya maccittaḥ satataṃ bhava ||18.57||

 

मच्चित्तः सर्वदुर्गाणि मत्प्रसादात्तरिष्यसि।

अथ चेत्त्वमहंकारान्न श्रोष्यसि विनङ्क्ष्यसि॥१८.५८॥

maccittaḥ sarvadurgāṇi matprasādāttariṣyasi |

atha cettvamahaṃkārānna śroṣyasi vinaṅkṣyasi ||18.58||

 

यदहंकारमाश्रित्य न योत्स्य इति मन्यसे।

मिथ्यैष व्यवसायस्ते प्रकृतिस्त्वां नियोक्ष्यति॥१८.५९॥

yadahaṃkāramāśritya na yotsya iti manyase |

mithyaiṣa vyavasāyaste prakṛtistvāṃ niyokṣyati ||18.59||

 

स्वभावजेन कौन्तेय निबद्धः स्वेन कर्मणा।

कर्तुं नेच्छसि यन्मोहात्करिष्यस्यवशोऽपि तत्॥१८.६०॥

svabhāvajena kaunteya nibaddhaḥ svena karmaṇā |

kartuṃ necchasi yanmohātkariṣyasyavaśo'pi tat ||18.60||

 

ईश्वरः सर्वभूतानां हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति।

भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्रारूढानि मायया॥१८.६१॥

īśvaraḥ sarvabhūtānāṃ hṛddeśe'rjuna tiṣṭhati |

bhrāmayansarvabhūtāni yantrārūḍhāni māyayā ||18.61||

 

तमेव शरणं गच्छ सर्वभावेन भारत।

तत्प्रसादात्परां शान्तिं स्थानं प्राप्स्यसि शाश्वतम्॥१८.६२॥

tameva śaraṇaṃ gaccha sarvabhāvena bhārata |

tatprasādātparāṃ śāntiṃ sthānaṃ prāpsyasi śāśvatam ||18.62||

 

इति ते ज्ञानमाख्यातं गुह्याद्गुह्यतरं मया।

विमृश्यैतदशेषेण यथेच्छसि तथा कुरु॥१८.६३॥

iti te jñānamākhyātaṃ guhyādguhyataraṃ mayā |

vimṛśyaitadaśeṣeṇa yathecchasi tathā kuru ||18.63||

 

सर्वगुह्यतमं भूयः शृणु मे परमं वचः।

इष्टोऽसि मे दृढमिति ततो वक्ष्यामि ते हितम्॥१८.६४॥

sarvaguhyatamaṃ bhūyaḥ śṛṇu me paramaṃ vacaḥ |

iṣṭo'si me dṛḍhamiti tato vakṣyāmi te hitam ||18.64||

 

मन्मना भव मद्भक्तो मद्याजी मां नमस्कुरु।

मामेवैष्यसि सत्यं ते प्रतिजाने प्रियोऽसि मे॥१८.६५॥

manmanā bhava madbhakto madyājī māṃ namaskuru |

māmevaiṣyasi satyaṃ te pratijāne priyo'si me ||18.65||

 

सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज।

अहं त्वा सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः॥१८.६६॥

sarvadharmānparityajya māmekaṃ śaraṇaṃ vraja |

ahaṃ tvā sarvapāpebhyo mokṣayiṣyāmi mā śucaḥ ||18.66||

 

इदं ते नातपस्काय नाभक्ताय कदाचन।

न चाशुश्रूषवे वाच्यं न च मां योऽभ्यसूयति॥१८.६७॥

idaṃ te nātapaskāya nābhaktāya kadācana |

na cāśuśrūṣave vācyaṃ na ca māṃ yo'bhyasūyati ||18.67||

 

य इदं परमं गुह्यं मद्भक्तेष्वभिधास्यति।

भक्तिं मयि परां कृत्वा मामेवैष्यत्यसंशयः॥१८.६८॥

ya idaṃ paramaṃ guhyaṃ madbhakteṣvabhidhāsyati |

bhaktiṃ mayi parāṃ kṛtvā māmevaiṣyatyasaṃśayaḥ ||18.68||

 

न च तस्मान्मनुष्येषु कश्चिन्मे प्रियकृत्तमः।

भविता न च मे तस्मादन्यः प्रियतरो भुवि॥१८.६९॥

na ca tasmānmanuṣyeṣu kaścinme priyakṛttamaḥ |

bhavitā na ca me tasmādanyaḥ priyataro bhuvi ||18.69||

 

अध्येष्यते च य इमं धर्म्यं संवादमावयोः।

ज्ञानयज्ञेन तेनाहमिष्टः स्यामिति मे मतिः॥१८.७०॥

adhyeṣyate ca ya imaṃ dharmyaṃ saṃvādamāvayoḥ |

jñānayajñena tenāhamiṣṭaḥ syāmiti me matiḥ ||18.70||

 

श्रद्धावाननसूयश्च शृणुयादपि यो नरः।

सोऽपि मुक्तः शुभाल्ँलोकान्प्राप्नुयात्पुण्यकर्मणाम्॥१८.७१॥

śraddhāvānanasūyaśca śṛṇuyādapi yo naraḥ |

so'pi muktaḥ śubhāl̐lokānprāpnuyātpuṇyakarmaṇām ||18.71||

 

कच्चिदेतच्छ्रुतं पार्थ त्वयैकाग्रेण चेतसा।

कच्चिदज्ञानसम्मोहः प्रनष्टस्ते धनंजय॥१८.७२॥

kaccidetacchrutaṃ pārtha tvayaikāgreṇa cetasā |

kaccidajñānasammohaḥ pranaṣṭaste dhanaṃjaya ||18.72||

 

अर्जुन उवाच।

नष्टो मोहः स्मृतिर्लब्धा त्वत्प्रसादान्मयाच्युत।

स्थितोऽस्मि गतसंदेहः करिष्ये वचनं तव॥१८.७३॥

arjuna uvāca |

naṣṭo mohaḥ smṛtirlabdhā tvatprasādānmayācyuta |

sthito'smi gatasaṃdehaḥ kariṣye vacanaṃ tava ||18.73||

 

संजय उवाच।

इत्यहं वासुदेवस्य पार्थस्य च महात्मनः।

संवादमिममश्रौषमद्भुतं रोमहर्षणम्॥१८.७४॥

saṃjaya uvāca |

ityahaṃ vāsudevasya pārthasya ca mahātmanaḥ |

saṃvādamimamaśrauṣamadbhutaṃ romaharṣaṇam ||18.74||

 

व्यासप्रसादाच्छ्रुतवानेतद्गुह्यमहं परम्।

योगं योगेश्वरात्कृष्णात्साक्षात्कथयतः स्वयम्॥१८.७५॥

vyāsaprasādācchrutavānetadguhyamahaṃ param |

yogaṃ yogeśvarātkṛṣṇātsākṣātkathayataḥ svayam ||18.75||

 

राजन्संस्मृत्य संस्मृत्य संवादमिममद्भुतम्।

केशवार्जुनयोः पुण्यं हृष्यामि च मुहुर्मुहुः॥१८.७६॥

rājansaṃsmṛtya saṃsmṛtya saṃvādamimamadbhutam |

keśavārjunayoḥ puṇyaṃ hṛṣyāmi ca muhurmuhuḥ ||18.76||

 

तच्च संस्मृत्य संस्मृत्य रूपमत्यद्भुतं हरेः।

विस्मयो मे महान्राजन्हृष्यामि च पुनः पुनः॥१८.७७॥

tacca saṃsmṛtya saṃsmṛtya rūpamatyadbhutaṃ hareḥ |

vismayo me mahānrājanhṛṣyāmi ca punaḥ punaḥ ||18.77||

 

यत्र योगेश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः।

तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम॥१८.७८॥

yatra yogeśvaraḥ kṛṣṇo yatra pārtho dhanurdharaḥ |

tatra śrīrvijayo bhūtirdhruvā nītirmatirmama ||18.78||

 

ॐ तत्सत्।

इति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे मोक्षसंन्यासयोगो नाम अष्टादशोऽध्यायः॥१८॥

oṃ tatsat |

iti śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde mokṣasaṃnyāsayogo nāma aṣṭādaśo'dhyāyaḥ ||18||

---

❁ Edited by Mingze（明泽，Brahmānanda）