梵明院
BRAHMAVIDYĀVIHĀRA 

(५१) ॥उभय-पक्ष-एकदेश-वृत्तिर् यथा। नित्यः शब्दो ऽमूर्तत्वात् इति। नित्यः पक्षः। अस्य आकाश-परमाणु-आदिः सपक्षः। तत्र एकदेश आकाश-आदौ विद्यते ऽमूर्तत्वं न परमाणौ। नित्यः पक्षः। अस्य घट-सुख-आदिर् विपक्षः। तत्र एकदेशे सुख-आदौ विद्यते ऽमूर्तत्वं न घट-आदौ। तस्मात् एतत् अपि सुख-आकाश-साधर्म्येण अनैकान्तिकम्॥

(51) ||ubhaya-pakṣa-ekadeśa-vṛttir yathā| nityaḥ śabdo 'mūrtatvāt iti| nityaḥ pakṣaḥ| asya ākāśa-paramāṇu-ādiḥ sapakṣaḥ| tatra ekadeśa ākāśa-ādau vidyate 'mūrtatvaṃ na paramāṇau| nityaḥ pakṣaḥ| asya ghaṭa-sukha-ādir vipakṣaḥ| tatra ekadeśe sukha-ādau vidyate 'mūrtatvaṃ na ghaṭa-ādau| tasmāt etat api sukha-ākāśa-sādharmyeṇa anaikāntikam||

▍梵汉词对词 

||ubhaya(俱)-pakṣa(品)-ekadeśa(一分)-vṛttir(转) yathā(如)| nityaḥ(常) śabdo(声) 'mūrtatvāt(无质碍性故) iti(说)| nityaḥ(常) pakṣaḥ(宗)| asya(它的) ākāśa(虚空)-paramāṇu(极微)-ādiḥ(等) sapakṣaḥ(同品)| tatra(于彼) ekadeśa(一分) ākāśa(空)-ādau(等) vidyate(被知道) 'mūrtatvaṃ(无质碍性) na(不) paramāṇau(极微)| nityaḥ(常) pakṣaḥ(宗)| asya(它的) ghaṭa(瓶)-sukha(乐)-ādir(等) vipakṣaḥ(异品)| tatra(于彼) ekadeśe(一分) sukha(乐)-ādau(等) vidyate(知道) 'mūrtatvaṃ(无质碍性) na(不) ghaṭa(瓶)-ādau(等)| tasmāt(所以) etat(这) api sukha(乐)-ākāśa(空)-sādharmyeṇa(同法) anaikāntikam(不定)||

▍玄奘 译文  

俱品一分转者，如说声常，无质碍故，此中常宗，以虚空极微等为同品，无质碍性于虚空等有，于极微等无。以瓶乐等为异品，于乐等有，于瓶等无。是故此因以乐以空为同法故，亦名不定。

​

​

(५२) ॥विरुद्ध-आव्यभिचारी यथा। अनित्यः शब्दः कृतकत्वात् घटवत्। नित्यः शब्दः श्रावणत्वात् शब्दत्ववत् इति। उभयोः संशय-हेतुत्वात् द्वौ अपि एतौ एको ऽनैकान्तिकः समुदितौ एव॥

(52) ||viruddha-āvyabhicārī yathā| anityaḥ śabdaḥ kṛtakatvāt ghaṭavat| nityaḥ śabdaḥ śrāvaṇatvāt śabdatvavat iti| ubhayoḥ saṃśaya-hetutvāt dvau api etau eko 'naikāntikaḥ samuditau eva||

▍梵汉词对词 

||viruddha(相违)-āvyabhicārī(决定) yathā(如)| anityaḥ(无常) śabdaḥ(声) kṛtakatvāt(所作性故) ghaṭavat(瓶如)| nityaḥ(常) śabdaḥ(声) śrāvaṇatvāt(所闻性故) śabdatvavat(声性如) iti(立<说>)| ubhayoḥ(二) saṃśaya(犹豫)-hetutvāt(因故) dvau(二者) api etau(这) eko(一个) 'naikāntikaḥ(不定) samuditau(俱名<产生>) eva||

▍玄奘 译文  

相违决定者，如立宗言，声是无常，所作性故，譬如瓶等。有立声常，所闻性故，譬如声性。此二皆是犹豫因，故俱名不定。

​

(५३) ॥विरुद्धः चतुःप्रकारः। तद्यथा॥

(53) ||viruddhaḥ catuḥprakāraḥ| tadyathā||

▍梵汉词对词 

||viruddhaḥ(相违) catuḥprakāraḥ(四种)| tadyathā(如)||

▍玄奘 译文  

相违有四，

​

(५४) ॥धर्म-स्वरूप-विपरीत-साधनः[१] धर्म-विशेष-विपरीत-साधनः[२] धर्मि-स्वरूप-विपरीत-साधनः[३] धर्मि-विशेष-विपरीत-साधनः च इति॥

(54) ||dharma-svarūpa-viparīta-sādhanaḥ[1] dharma-viśeṣa-viparīta-sādhanaḥ[2] dharmi-svarūpa-viparīta-sādhanaḥ[3] dharmi-viśeṣa-viparīta-sādhanaḥ ca iti||

▍梵汉词对词 

||dharma(法)-svarūpa(自相)-viparīta(相违)-sādhanaḥ(因)[1] dharma(法)-viśeṣa(差别)-viparīta(相违)-sādhanaḥ(因)[2] dharmi(有法)-svarūpa(自相)-viparīta(相违)-sādhanaḥ(因)[3] dharmi(有法)-viśeṣa(差别)-viparīta(相违)-sādhanaḥ(因) ca(和) iti||

▍玄奘 译文  

谓法自相相违因，法差别相违因，有法自相相违因，有法差别相违因等。

​

(५५) ॥तत्र धर्म-स्वरूप-विपरीत-साधनो यथा। नित्यः शब्दः कृतकत्वात् प्रयत्न-अनन्तर्-ईयकत्वात् वा इति। अयं हेतुर् विपक्ष एव भावात् विरुद्धः॥

(55) ||tatra dharma-svarūpa-viparīta-sādhano yathā| nityaḥ śabdaḥ kṛtakatvāt prayatna-anantar-īyakatvāt vā iti| ayaṃ hetur vipakṣa eva bhāvāt viruddhaḥ||

▍梵汉词对词 

||tatra(此中) dharma(法)-svarūpa(自相)-viparīta(相违)-sādhano(因) yathā(如)| nityaḥ(常) śabdaḥ(声) kṛtakatvāt(所作性故) prayatna(勤勇)-anantar(无间)-īyakatvāt(所发性故) vā(或) iti(说)| ayaṃ(此) hetur(因) vipakṣa(于异品) eva(唯) bhāvāt(有故) viruddhaḥ(相违)||

▍玄奘 译文  

此中法自相相违因者，如说声常，所作性故，或勤勇无间所发性故，此因唯于异品中有，是故相违。

​

​

(५६) ॥धर्म-विशेष-विपरीत-साधनो यथा। पर-अर्थाः चक्षुर्-आदयः संघातत्वात् शयन-आसन-आदि-अङ्ग-विशेषवत् इति। अयं हेतुर् यथा पारार्थ्यं चक्षुर्-आदीनां साधयति तथा संहतत्वम् अपि परस्य आत्मनः साधयति। उभयत्र-आव्यभिचारात्॥

(56) ||dharma-viśeṣa-viparīta-sādhano yathā| para-arthāḥ cakṣur-ādayaḥ saṃghātatvāt śayana-āsana-ādi-aṅga-viśeṣavat iti| ayaṃ hetur yathā pārārthyaṃ cakṣur-ādīnāṃ sādhayati tathā saṃhatatvam api parasya ātmanaḥ sādhayati| ubhayatra-āvyabhicārāt||

▍梵汉词对词 

||dharma(法)-viśeṣa(差别)-viparīta(相违)-sādhano(因) yathā(如)| para(他)-arthāḥ(用) cakṣur(眼)-ādayaḥ(等) saṃghātatvāt(积聚性故) śayana(床)-āsana(椅子)-ādi(等)-aṅga(分)-viśeṣavat(差) iti(说)| ayaṃ(此) hetur(因) yathā(如) pārārthyaṃ(他用) cakṣur(眼)-ādīnāṃ(等) sādhayati(成立) tathā saṃhatatvam(积聚性) api parasya(他) ātmanaḥ(我<神>) sādhayati(成立)| ubhayatra(<两方面>俱)-āvyabhicārāt(决定故)||

▍玄奘 译文  

法差别相违因者，如说眼等必为他用，积聚性故，如卧具等。此因如能成立眼等必为他用，如是亦能成立所立法差别相违积聚他用。诸卧具等为积聚他所受用故。

​

​

(५७) ॥धर्मि-स्वरूप-विपरीत-साधनो यथा। न द्रव्यं न कर्म न गुणो भावः एक-द्रव्य-वत्- त्वात् गुण-कर्मसु च भावात् सामन्य-विशेषवत् इति। अयं हि हेतुर् यथा द्रव्य-आदि-प्रतिषेधं भावस्य साधयति तथा भावस्य अभावत्वम्   अपि साधयति। उभयत्र-आव्यभिचारात्॥

(57) ||dharmi-svarūpa-viparīta-sādhano yathā| na dravyaṃ na karma na guṇo bhāvaḥ eka-dravya-vat- tvāt guṇa-karmasu ca bhāvāt sāmanya-viśeṣavat iti| ayaṃ hi hetur yathā dravya-ādi-pratiṣedhaṃ bhāvasya sādhayati tathā bhāvasya  abhāvatvam api sādhayati| ubhayatra-āvyabhicārāt||

▍梵汉词对词 

||dharmi(有法)-svarūpa(自相)-viparīta(相违)-sādhano(因) yathā(如)| na(非) dravyaṃ(实) na(非) karma(业) na(非) guṇo(德) bhāvaḥ(有) eka(一)-dravya(实)-vat(有)- tvāt(性故) guṇa(德)-karmasu(业) ca(和) bhāvāt(有故) sāmanya(同)-viśeṣavat(异) iti| ayaṃ(此) hi hetur(因) yathā(如成) dravya(实)-ādi(等)-pratiṣedhaṃ(遮<相反>) bhāvasya(有性) sādhayati(成立) tathā bhāvasya(有性)  abhāvatvam(非有性<遮有性>) api sādhayati(成立)| ubhayatra(俱)-āvyabhicārāt(决定故)||

▍玄奘 译文  

有法自相相违因者，如说有性非实、非德、非业，有一实故，有德业故，如同异性。此因如能成遮实等，如是亦能成遮有性，俱决定故。

​

​

(५८) ॥धर्मि-विशेष-विपरीत-साधनो यथा। अयम् एव हेतुर् अस्मिन् एव पूर्व-पक्षे ऽस्य एव धर्मिणो यो विशेषः सत्-प्रत्य-कर्तृत्वं नाम तत् विपरीतम् असत्-प्रत्यय कर्तृत्वम् अपि साधयति। उभयत्र-आव्यभिचारात्॥

(58) ||dharmi-viśeṣa-viparīta-sādhano yathā| ayam eva hetur asmin eva pūrva-pakṣe 'sya eva dharmiṇo yo viśeṣaḥ sat-pratya-kartṛtvaṃ nāma tat viparītam asat-pratyaya kartṛtvam api sādhayati| ubhayatra-āvyabhicārāt||

▍梵汉词对词 

||dharmi(有法)-viśeṣa(差别)-viparīta(相违)-sādhano(因) yathā(如)| ayam(此) eva hetur(因) asmin(于此) eva pūrva(前)-pakṣe(宗) 'sya(这) eva dharmiṇo(法的) yo viśeṣaḥ(差别) sat(有)-pratya(缘)-kartṛtvaṃ(作性) nāma tat viparītam(相违) asat(非有)-pratyaya(缘) kartṛtvam(作性) api sādhayati(成立)| ubhayatra(俱)-āvyabhicārāt(决定)||             

▍玄奘 译文  

有法差别相违因者，如即此因即于前宗有法差别作有缘性，亦能成立与此相违作非有缘性，如遮实等，俱决定故。(已说似因，当说似喻。梵本无)

​

(५९) ॥दृष्टान्त-आभासो द्विविधः। साधर्म्येण वैधर्म्येण च॥

(59) ||dṛṣṭānta-ābhāso dvividhaḥ| sādharmyeṇa vaidharmyeṇa ca||

▍梵汉词对词 

||dṛṣṭānta(喻)-ābhāso(似) dvividhaḥ(二种)| sādharmyeṇa(同法<似喻>) vaidharmyeṇa(异法<似喻>) ca(和)||

▍玄奘 译文  

(奘译无此句)

​

(६०) ॥तत्र साधर्म्येण तावत् दृष्टान्त-आभासः पञ्च-प्रकारः। तद्यथा॥

(60) ||tatra sādharmyeṇa tāvat dṛṣṭānta-ābhāsaḥ pañca-prakāraḥ| tadyathā||

▍梵汉词对词 

||tatra(此中) sādharmyeṇa(同法) tāvat dṛṣṭānta(喻)-ābhāsaḥ(似) pañca(五)-prakāraḥ(种)| tadyathā(如)||

▍玄奘 译文  

似同法喻有其五种，

​

​

(६१) ॥साधन-धर्म-असिद्धः[१] साध्य-धर्म-असिद्धः[२] उभय-धर्म-असिद्धः[३] अनन्वयः[४] विपरीत-अन्वयः च इति[५]॥

(61) ||sādhana-dharma-asiddhaḥ[1] sādhya-dharma-asiddhaḥ[2] ubhaya-dharma-asiddhaḥ[3] ananvayaḥ[4] viparīta-anvayaḥ ca iti[5]||

▍梵汉词对词 

||sādhana(能立)-dharma(法)-asiddhaḥ(不成)[1] sādhya(所立)-dharma(法)-asiddhaḥ(不成)[2] ubhaya(俱)-dharma(法)-asiddhaḥ(不成)[3] ananvayaḥ(无合)[4] viparīta(倒)-anvayaḥ(合) ca(和) iti[5]||

▍玄奘 译文  

一、能立法不成，二、所立法不成，三、俱不成，四、无合，五、倒合。(似异法喻亦有五种，一、所立不遣，二、能立不遣，三、俱不遣，四、不离，五、倒离。梵本此句在后，见No. 67、68。)

​

​

(६२) ॥तत्र साधन-धर्म-असिद्धो यथा। नित्यः शब्दो ऽमूर्तत्वात् परमाणुवत्। यत् अमूर्तं तत् नित्यं दृष्टं यथा परमाणुः। परमाणौ हि साध्यं नित्यत्वम् अस्ति साधन-धर्मो ऽमूर्तत्वं न-अस्ति मूर्तत्वात् परमाणूनाम् इति॥

(62) ||tatra sādhana-dharma-asiddho yathā| nityaḥ śabdo 'mūrtatvāt paramāṇuvat| yat amūrtaṃ tat nityaṃ dṛṣṭaṃ yathā paramāṇuḥ| paramāṇau hi sādhyaṃ nityatvam asti sādhana-dharmo 'mūrtatvaṃ na-asti mūrtatvāt paramāṇūnām iti||

▍梵汉词对词 

||tatra(此中) sādhana(能立)-dharma(法)-asiddho(不成) yathā(如)| nityaḥ(常) śabdo(声) 'mūrtatvāt(无质碍故) paramāṇuvat(极微如)| yat amūrtaṃ(无质碍) tat nityaṃ(常) dṛṣṭaṃ(见) yathā(如) paramāṇuḥ(极微)| paramāṇau(极微) hi(因为) sādhyaṃ(所立) nityatvam(常性) asti(有) sādhana(能立)-dharmo(法) 'mūrtatvaṃ(无质碍性) na(无)-asti mūrtatvāt(质碍性) paramāṇūnām(极微的) iti||

▍玄奘 译文  

能立法不成者，如说声常，无质碍故，诸无质碍，见彼是常，犹如极微。然彼极微所成立法常性是有，能成立法无质碍无，以诸极微质碍性故。

​

​

(६३) ॥साध्य-धर्म-असिद्धो यथा। नित्यः शब्दो ऽमूर्तत्वात् बुद्धिवत्। यत् अमुर्तं तत् नित्यं दृष्टं यथा बुद्धिः॥ बुद्धौ हि साधन-धर्मो ऽमूर्तत्वम् अस्ति साध्य-धर्मो नित्यत्वं नास्ति। अनित्यत्वात् बुद्धेर् इति॥

(63) ||sādhya-dharma-asiddho yathā| nityaḥ śabdo 'mūrtatvāt buddhivat| yat amurtaṃ tat nityaṃ dṛṣṭaṃ yathā buddhiḥ|| buddhau hi sādhana-dharmo 'mūrtatvam asti sādhya-dharmo nityatvaṃ nāsti| anityatvāt buddher iti||

▍梵汉词对词 

||sādhya(所立)-dharma(法)-asiddho(不成) yathā(如)| nityaḥ(常) śabdo(声) 'mūrtatvāt(无质碍故) buddhivat(觉如)| yat amurtaṃ(无质碍) tat nityaṃ(常) dṛṣṭaṃ(见) yathā(如) buddhiḥ(觉)|| buddhau(觉中) hi(因为) sādhana(能立)-dharmo(法) 'mūrtatvam(无质碍性) asti(有) sādhya(所立)-dharmo(法) nityatvaṃ(常性) nāsti(无)| anityatvāt(无常性故) buddher(觉的) iti||

▍玄奘 译文  

所立法不成者，谓说如觉，然一切觉能成立法无质碍有，所成立法常住性无，以一切觉皆无常故。

​

(६४) ॥उभय-असिद्धो द्वि-विधः। सन् असन् च इति। तत्र घटवत् इति विद्यमान-उभय-असिद्धः। अनित्यत्वात् मूर्तत्वात् च घटस्य। आकाशवत् इति अविद्यमान-उभय-असिद्धः। तत् असत्त्व-वादिनं प्रति॥

(64) ||ubhaya-asiddho dvi-vidhaḥ| san asan ca iti| tatra ghaṭavat iti vidyamāna-ubhaya-asiddhaḥ| anityatvāt mūrtatvāt ca ghaṭasya| ākāśavat iti avidyamāna-ubhaya-asiddhaḥ| tat asattva-vādinaṃ prati||

▍梵汉词对词 

||ubhaya(俱)-asiddho(不成功) dvi(二)-vidhaḥ(种)| san(有) asan(非有) ca(及) iti| tatra(此中) ghaṭavat(瓶如) iti(言) vidyamāna(有)-ubhaya(俱)-asiddhaḥ(不成)| anityatvāt(无常性故) mūrtatvāt(质碍性故) ca(和) ghaṭasya(瓶的)| ākāśavat(空如) iti(言) avidyamāna(无)-ubhaya(俱)-asiddhaḥ(不成)| tat asattva(非有)-vādinaṃ(论) prati(对)||

▍玄奘 译文  

俱不成者，复有二种，有及非有。若言如瓶，有俱不成。若说如空，对非有论，无俱不成。

​

(६५) ॥अनन्वयो यत्र विना-अन्वयेन साध्य-साधनयोः सह-भावः प्रदर्श्यते। यथा घटे कृतकत्वम् अनित्यत्वं च दृष्टम् इति॥

(65) ||ananvayo yatra vinā-anvayena sādhya-sādhanayoḥ saha-bhāvaḥ pradarśyate| yathā ghaṭe kṛtakatvam anityatvaṃ ca dṛṣṭam iti||

▍梵汉词对词 

||ananvayo(无合) yatra(于是处) vinā(无)-anvayena(配合) sādhya(所立)-sādhanayoḥ(能立) saha(共同)-bhāvaḥ(存在) pradarśyate(被看见)| yathā(如) ghaṭe(于瓶) kṛtakatvam(所作性) anityatvaṃ(无常性) ca(和) dṛṣṭam(看见) iti(言)||

▍玄奘 译文  

无合者，谓于是处无有配合，但于瓶等双现能立所立二法，如言于瓶见所作性及无常性。

​

​

(६६) ॥विपरीत-अन्वयो यथा। यत् कृतकं तत् अनित्यं दृष्टम् इति वक्तव्ये यत् अनित्यं तत् कृतकं दृष्टम् इति ब्रवीति॥

(66) ||viparīta-anvayo yathā| yat kṛtakaṃ tat anityaṃ dṛṣṭam iti vaktavye yat anityaṃ tat kṛtakaṃ dṛṣṭam iti bravīti||

▍梵汉词对词 

||viparīta(倒) -anvayo(合) yathā(如)| yat kṛtakaṃ(所作) tat anityaṃ(无常) dṛṣṭam(见) iti(言) vaktavye(说) yat anityaṃ(无常) tat kṛtakaṃ(所作) dṛṣṭam(见) iti bravīti(说)||

▍玄奘 译文  

倒合者，谓应说言，诸所作者，皆是无常，而倒说言，诸无常者，皆是作所。(如是名似同法喻品。梵本无)

​

(६७) ॥वैधर्म्येण अपि दृष्टान्त-आभासः पञ्च-प्रकारः। तद्यथा॥

(67) ||vaidharmyeṇa api dṛṣṭānta-ābhāsaḥ pañca-prakāraḥ| tadyathā||

▍梵汉词对词 

||vaidharmyeṇa(异法) api dṛṣṭānta(喻)-ābhāsaḥ(似) pañca(五)-prakāraḥ(种)| tadyathā(如)||

▍玄奘 译文  

似异法喻亦有五种,

​

(६८) ॥साध्य-अव्यावृत्तः[ल्] साधन-अव्यावृत्तः[२] उभय-अव्यावृत्तः[३] अव्यतिरेकः[४] विपरीत-व्यतिरेकः च इति[५]॥

(68) ||sādhya-avyāvṛttaḥ[l] sādhana-avyāvṛttaḥ[2] ubhaya-avyāvṛttaḥ[3] avyatirekaḥ[4] viparīta-vyatirekaḥ ca iti[5]||

▍梵汉词对词 

||sādhya(所立)-avyāvṛttaḥ(不遗)[l] sādhana(能立)-avyāvṛttaḥ(不遗)[2] ubhaya(俱)-avyāvṛttaḥ(不遗)[3] avyatirekaḥ(不离)[4] viparīta(倒)-vyatirekaḥ(离) ca(和) iti[5]||

▍玄奘 译文  

一、所立不遣，二、能立不遣，三、俱不遣，四、不离，五、倒离。

​

(६९) ॥तत्र साध्य-अव्यावृत्तो यथा। नित्यः शब्दो ऽमूर्तत्वात् परमाणुवत्। यत् अनित्यं तत् मूर्तं दृष्टं यथा परमाणुः। परमाणोर् हि साधान-धर्मो ऽमूर्तत्वं व्यावृत्तं मूर्तत्वात् परमाणुनाम् इति। साध्य-धर्मो नित्यत्वं न व्यावृत्तं नित्यत्वात् परमाणूनाम् इति॥

(69) ||tatra sādhya-avyāvṛtto yathā| nityaḥ śabdo 'mūrtatvāt paramāṇuvat| yat anityaṃ tat mūrtaṃ dṛṣṭaṃ yathā paramāṇuḥ| paramāṇor hi sādhāna-dharmo 'mūrtatvaṃ vyāvṛttaṃ mūrtatvāt paramāṇunām iti| sādhya-dharmo nityatvaṃ na vyāvṛttaṃ nityatvāt paramāṇūnām iti||

▍梵汉词对词 

||tatra(此中) sādhya(所立)-avyāvṛtto(所遣) yathā(如)| nityaḥ(常) śabdo(声) 'mūrtatvāt(无质碍性故) paramāṇuvat(极微如)| yat anityaṃ(无常) tat mūrtaṃ(质碍) dṛṣṭaṃ(见) yathā(如) paramāṇuḥ(极微)| paramāṇor(极微的) hi(因为) sādhāna(能立)-dharmo(法) 'mūrtatvaṃ(无质碍性) vyāvṛttaṃ(遣) mūrtatvāt(质碍性故) paramāṇunām(极微的) iti| sādhya(所立)-dharmo(法) nityatvaṃ(常性) na(不) vyāvṛttaṃ(遣) nityatvāt(常性故) paramāṇūnām(极微的) iti||

▍玄奘 译文  

似异法中所立不遗者，且如有言，诸无常者，见彼质碍，譬如极微。由于极微所成立法常性不遣，彼立极微是常性故，能成立法无质碍无。

​

(७०) ॥साधान-अव्यावृत्तो यथा। कर्मवत् इति। कर्मणः साध्यं नित्यत्वं व्यावृत्तम्। अनित्यत्वात् कर्मणाः। साधनधर्मो ऽमूर्तत्वं न व्यावृत्तम्। अमूर्तत्वात्  कर्मणः॥

(70) ||sādhāna-avyāvṛtto yathā| karmavat iti| karmaṇaḥ sādhyaṃ nityatvaṃ vyāvṛttam| anityatvāt karmaṇāḥ| sādhanadharmo 'mūrtatvaṃ na vyāvṛttam| amūrtatvāt  karmaṇaḥ||

▍梵汉词对词 

||sādhāna(能立)-avyāvṛtto(不遣) yathā(如)| karmavat(业如) iti(说)| karmaṇaḥ(业的) sādhyaṃ(所立) nityatvaṃ(常性) vyāvṛttam(遣)| anityatvāt(无常性故) karmaṇāḥ(业的)| sādhanadharmo(能立法) 'mūrtatvaṃ(无质碍性) na(不) vyāvṛttam(遣)| amūrtatvāt(无质碍性故)  karmaṇaḥ(业的)||

▍玄奘 译文  

能立不遣者，谓说如业，但遣所立，不遣能立，彼说诸业，无质碍故。

​

​

(७१) ॥उभय-अव्यावृत्तः। आकाशवत् इति। तत् सत्त्व-वादिनं प्रति। ततो नित्यत्वम् अमूर्तत्वं च न व्यावृत्तम्। नित्यत्वात् अमूर्तत्वात् च आकाशस्य इति॥

(71) ||ubhaya-avyāvṛttaḥ| ākāśavat iti| tat sattva-vādinaṃ prati| tato nityatvam amūrtatvaṃ ca na vyāvṛttam| nityatvāt amūrtatvāt ca ākāśasya iti||

▍梵汉词对词 

||ubhaya(俱)-avyāvṛttaḥ(不遣)| ākāśavat(虚空) iti(说)| tat(彼) sattva(有)-vādinaṃ(论) prati(对)| tato(由于) nityatvam(常性) amūrtatvaṃ(无质碍性) ca(和) na(不) vyāvṛttam(遣)| nityatvāt(常性故) amūrtatvāt(无质碍性故) ca(和) ākāśasya(虚空的) iti(说)||

▍玄奘 译文  

俱不遣者，对彼有论说如虚空，由彼虚空不遣常性、无质碍性，以说虚空是常性故、无质碍故

​

(७२) ॥अव्यतिरेको यत्र विना साध्य-साधन-निवृत्त्या तत् विपक्ष-भावो निदर्श्यते। यथा घटे मूर्तत्वम् अनित्यत्वं च दृष्टम् इति॥

(72) ||avyatireko yatra vinā sādhya-sādhana-nivṛttyā tat vipakṣa-bhāvo nidarśyate| yathā ghaṭe mūrtatvam anityatvaṃ ca dṛṣṭam iti||

▍梵汉词对词 

||avyatireko(不离) yatra vinā(无) sādhya(所立)-sādhana(能立)-nivṛttyā(遣) tat vipakṣa(异宗)-bhāvo(有) nidarśyate(被看见)| yathā(如) ghaṭe(瓶中) mūrtatvam(质碍性) anityatvaṃ(无常性) ca(和) dṛṣṭam(见) iti(说)||

▍玄奘 译文  

不离者，谓说，如瓶，见无常性，有质碍性

​

(७३) ॥विपरीत-व्यतिरेको यथा। यत् अनित्यं तत् मूर्तं दृष्टम् इति वक्तव्ये यत् मूर्तं तत् अनित्यं दृष्टम् इति ब्रवीति॥

(73) ||viparīta-vyatireko yathā| yat anityaṃ tat mūrtaṃ dṛṣṭam iti vaktavye yat mūrtaṃ tat anityaṃ dṛṣṭam iti bravīti||

▍梵汉词对词 

||viparīta(倒)-vyatireko(离) yathā(如)| yat anityaṃ(无常) tat mūrtaṃ(质碍) dṛṣṭam(见) iti vaktavye(说) yat mūrtaṃ(质碍) tat anityaṃ(无常) dṛṣṭam(见) iti bravīti(说)||

▍玄奘 译文  

倒离者，谓如说言诸质碍者，皆是无常。

​

(७४) ॥एषां पक्ष-हेतु-दृष्टान्त-आभासानां वचनानि साधन-आभासम्॥

(74) ||eṣāṃ pakṣa-hetu-dṛṣṭānta-ābhāsānāṃ vacanāni sādhana-ābhāsam||

▍梵汉词对词 

||eṣāṃ(此) pakṣa(宗)-hetu(因)-dṛṣṭānta(喻)-ābhāsānāṃ(似) vacanāni(言) sādhana(能立)-ābhāsam(似)||

▍玄奘 译文  

如是等似宗因喻言非正能立。

​

(७५) ॥आत्म-प्रत्यायन-अर्थं तु प्रत्यक्षम् अनुमानं च द्वे एव प्रमाणे॥

(75) ||ātma-pratyāyana-arthaṃ tu pratyakṣam anumānaṃ ca dve eva pramāṇe||

▍梵汉词对词 

||ātma(自己)-pratyāyana(开悟)-arthaṃ(为) tu pratyakṣam(现量) anumānaṃ(比量) ca(和) dve(二) eva pramāṇe(量)||

▍玄奘 译文  

复次为自开悟，当知唯有现比二量。

​

​

(७६) ॥तत्र प्रत्यक्षं कल्पन-आपोढं यत् ज्ञानम् अर्थे रूपादौ नाम-जाति-आदि-कल्प-नारहितम्। तत् अक्षम् अक्षं प्रति वर्तत इति प्रत्यक्षम्॥

(76) ||tatra pratyakṣaṃ kalpana-āpoḍhaṃ yat jñānam arthe rūpādau nāma-jāti-ādi-kalpa-nārahitam| tat akṣam akṣaṃ prati vartata iti pratyakṣam||

▍梵汉词对词 

||tatra(此中) pratyakṣaṃ(现量) kalpana(分别<概念>)-āpoḍhaṃ(无<离开>) yat jñānam(智) arthe(于义) rūpādau(于色等) nāma(名)-jāti(种)-ādi(等)-kalpana(分别)-ārahitam(离)| tat akṣam(根<感官>) akṣaṃ prati(对) vartata(转) iti(名) pratyakṣam(现量)||

▍玄奘 译文  

此中现量谓无分别，若有正智于色等义离名种等所有分别现现别转，故名现量。

​

​

(७७) ॥अनुमानं लिङ्गात् अर्थ-दर्शनम्। लिङ्गं पुनर् त्रि-रूपम् उक्तम्। तस्मात् यत् अनुमेये ऽर्थे ज्ञानम् उत्पद्यते ऽग्निर् अत्र अनित्यः शब्द इति वा तत् अनुमानम्॥

(77) ||anumānaṃ liṅgāt artha-darśanam| liṅgaṃ punar tri-rūpam uktam| tasmāt yat anumeye 'rthe jñānam utpadyate 'gnir atra anityaḥ śabda iti vā tat anumānam||

▍梵汉词对词 

||anumānaṃ(比量) liṅgāt(相由) artha(义)-darśanam(观)| liṅgaṃ(相) punar tri-rūpam(三种) uktam(已说)| tasmāt(由彼) yat anumeye(于所比) 'rthe(义) jñānam(智) utpadyate(生) 'gnir(火) atra(此处) anityaḥ(无常) śabda(声) iti vā(或) tat(这) anumānam(比量)||

▍玄奘 译文  

言比量者，谓藉众相而观于义。相有三种，如前已说，由彼为因于所比义有正智生，了知有火，或无常等，是名比量。

​​

(७८) ॥उभयत्र तत् एव ज्ञानं फलम् अधिगम-रूपत्वात्। स-व्यापारवत्-ख्यातेः प्रमाणत्वम् इति॥

(78) ||ubhayatra tat eva jñānaṃ phalam adhigama-rūpatvāt| sa-vyāpāravat-khyāteḥ pramāṇatvam iti||

▍梵汉词对词 

||ubhayatra(二者中) tat eva jñānaṃ(智) phalam(果) adhigama(知道<得到>)-rūpatvāt(相故)| sa(有)-vyāpāravat(作用)-khyāteḥ(显现) pramāṇatvam(量性) iti(是名)||​

▍玄奘 译文  

于二量中，即智名果，是证相故，如有作用而显现，故亦名为量。

​